تـرکـمـن لِر Türkmenler
وبـلاگـها و سـایـتـهـای تـرکـمـن هـاتـرکـمـن لِر Türkmenler
وبـلاگـها و سـایـتـهـای تـرکـمـن هـافرهنگ و سنت های ترکمن به بیان بایرق
کلیک : بایرق
مردم ترکمن در هر کجا که باشند به ترکمن خودشان افتخار می کنند و همیشه برای معرفی قوم خود می کوشند. در این بین، قشری که می تواند برای معرفی قوم ترکمن نقش مهمی ایفا نماید، دانشجویان ترکمن می باشند، چون در دانشگاه ها از اقوام مختلف حضور دارند و دانشجویان اگر نتوانند به صورت گسترده فعالیتی انجام دهند حداقل می توانند با معرفی فرهنگ و آداب و سنن ترکمن صحرا مردم دیگر اقوام را با فرهنگ اصیل و غنی ترکمن آشنا کنند.
در دانشگاه های بزرگ که تعداد دانشجویان ترکمن تا حدودی زیاد است با ایجاد کانون های دانشجویی و چاپ نشریات و انتشار آن در بین دانشجویان و گاهاً با ایجاد نمایشگاه هایی به معرفی قوم ترکمن و ترکمن صحرا می پردازند. اما در برخی دانشگاه ها که دانشجویان توانایی چاپ نشریه را ندارند با ایجاد وبلاگ سعی در شناساندن قوم خود می کنند.
در این گفتار سعی دارم به معرفی و بررسی وبلاگ های دانشجویان ترکمن بپردازم. البته تعداد وبلاگ های فعال به تعداد انگشت شماری می رسد ولی هر کدام برای خود حرف هایی برای گفتن دارند برای آغاز گفتار از وبلاگ دانشجویان دانشگاه زابل شروع می کنم که یکی از قدیمی ترین وبلاگ های دانشجویی می باشد که در طی چند سال فعالیت توانسته همچنان پا برجا باقی بماند و هر سال با فارق التحصیل شدن دانشجویانی که مدیر وبلاگ هستند، دانشجویان جدید مدیریت وبلاگ را بر عهده می گیرند تا برای رسیدن به هدفشان که شناساندن قوم ترکمن می باشد تلاش نمایند و همچنان پابرجا و استوار باقی بمانند. مطالب قرار گرفته دراین وبلاگ به طور کامل به معرفی قوم ترکمن پرداخته است که در قسمت موضوعات آن می توانیم به صورت موضوعی به جستجوی مطلب مورد نظر خود بپردازیم.
http://www.zabolturkmenler.blogfa.com
وبلاگ بعدی، وبلاگ دانشجویان ترکمن دانشگاه اردبیل است که در قسمت درباره وبلاگ این چنین نوشته اند: «آرتاویل نام قدیم شهرستان اردبیل است و به معنی سرزمین پاک می باشد. قسمت اول نام وبلاگ حاضر از آن گرفته شده است که به نوعی بیان کننده موقعیت جغرافیایی و همچنین خصلت بارز نویسندگان وبلاگ می باشد قسمت دوم نام وبلاگ نیز نشان دهنده ی گروه نویسندگان این وبلاگ است.»
همچنان که نویسندگان پاکی و صداقت را سرلوحه کار خود را قرار داده اند و این خصلت نیز یکی از ویژگی های بارز مردم ترکمن می باشد.
موضوعاتی که این وبلاگ به بررسی آن پرداخته است، اخبار دانشگاه و ایران و جهان، معرفی ترکمنان و تاریخچه و آداب و رسوم آنان و بررسی مباحث علمی و درسی می باشد.
http://artaturkmenstudents.blogfa.com
وبلاگ مجله ترکمنی فرهنگی، علمی اجتماعی میراث، وابسته به کانون مختومقلی فراغی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان که فعالیت خود را در همین ماه شروع کرده و در پست های آغازین خود که متقارن با ماه مبارک رمضان است به معرفی مراسم و سنت های ترکمن ها در این ماه پرداخته است. امید است که در روزهای آتی شاهد مطالب پرباری از این وبلاگ نو پا باشیم.
http://miras-online.blogfa.com
وبلاگ دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان نیز یکی دیگر از این گونه وبلاگ هاست که بیشتر به بررسی اخبار ایران و جهان پرداخته و تارنمایی از مسائل اجتماعی را نیز در وبلاگ گنجانده اند. در این وبلاگ کمتر به معرفی قوم ترکمن پرداخته شده است.
اما آخرین وبلاگی که در بین داشنجویان ترکمن فعالیت می کند، وبلاگ دانشجویان ترکمن دانشگاه علوم پزشکی ساری می باشد که با ایجاد کانون دایان در دانشگاه به فعالیت می پردازند.
در یکی از پست های این وبلاگ نویسنده مطلبی را با عنوان فرهنگ قدیمی یا از بین رفته؟؟؟!!! به چشم می خورد که از برگزاری مراسم عروسی امروزی در بین ترکمن ها گله کرده است، چکیده ای از مطلب ایشان را می خوانیم: « مجلسی که درمیان برخی از ما، امروزه برگزار می شود همراه با پایکوبی و ترکیب رنگها همراه با دود و هزاران ابزار دیگر که هیجان جوانان را دو چندان می کند فقط نماد فرهنگ غرب است پس فرهنگ زیبای ما کجاست؟ لباس های پراز نقش و زیبایمان کجاست که پوششی کامل برای دختران و زنان ترکمن بوده کجاست؟؟؟!!!
هرگاه از این ها صحبت می کنیم می گویند قدیمی شده هرگاه از مراسمی که در گذشته برپا می شده می گوییم می گویند قدیمی شده!!! مگر فرهنگ هم قدیمی می شود؟؟؟؟ اما انگار فرهنگ قدیمی نشده بلکه از بین رفته!»
ای کاش نویسندگان این وبلاگ کمی از فعالیت های خود در دانشگاه نیز می نوشتند تا خوانندگان وبلاگ بیشتر با کانون دایان آشنا می شدند.
http://dayanturkmen.persianblog.ir
وبلاگ های دیگری نیز توسط دانشجویان از دانشگاه های مختلف ایجاد شده که متاسفانه بعد از چند ماه فعالیت، به کار خود ادامه نداده اند. نمونه ای از این وبلاگ ها عبارتند از: وبلاگ دانشجویان تبریز، وبلاگ دانشجویان ترکمن دانشگاه پیام نور گرگان و بهشهر که به جز چند پست که در روز های اول داشتند دیگر مطلب جدیدی در وبلاگ قرار نگرفته است. امیدوارم این وبلاگ ها هم در روزهای آینده دوباره فعالیت خود را آغاز نمایند.
http://www.tabriz-turkmens.blogfa.com
http://payamtorkman.iranblog.com
http://www.doostanetorkman.blogfa.com
اما چه خوب می شد که در همه دانشگاه ها، کانون های دانشجویی ترکمن، با ایجاد وبلاگ فعالیت های خود را در وبلاگ می نوشتند تا علاوه بر گسترش حوزه فعالیتشان، دانشجویان دیگر دانشگاه ها نیز از فعالیت های آنها مطلع شوند و با یکدیگر همکاری متقابل داشته باشند و همین طور جوانان علاقمند به فرهنگ ترکمن بیشتر با کانون های دانشجویی و حوزه فعالیت آنها آشنا شوند.
در پایان از همه دانشجویان علاقمند و دوستدار فرهنگ و سنن قوم خود که با تمام توان در شناساندن و معرفی قوم ترکمن تلاش می کنند صمیمانه تشکر و قدردانی می کنم و از خداوند منان خواستارم به همه دانشجویان در عرصه تحصیل و زندگی توفیق روز افزون عطا نماید.
از این به بعد تصمیم گرفتم موضوعات مختلف دیگری نیز به وبلاگ اضافه کنم، نظیر کلیپ های صوتی که بچه های ترکمن ضبط می کنند.
امروز یک زنگ اس ام اس به زبان ترکمنی که توسط یه پسر کوچولو اجرا شده و خیلی هم جالب هست، پیشنهاد می کنم حتما دانلود کنید.
دوره ی ادبیات نوین (از قرن 12 ه به بعد)
ناموارن این دوران را به شرح زیر و به طور خلاصه معرفی می کنم.
1- قربان دردی ذلیلی (متولد 1220 ه ق)
ذلیلی از طوایف گوگلان، تیره ی گرکز و فرزند شخصی به نام دولت محمد بود. وی بیشتر عمر خود را در اطراف رود اترک گذراند چنان که در خطاب به صیدی شاعر گفته است:
« دلم هوای اترک می کند که زادگاه من است.»
ذلیلی نیز مثل مختومقلی در مدرسه ی شیرغازی واقع در خیوه درس خواند و از همان ابتدا با آثار و افکار مختوم قلی آشنا شد. شعر های او نشان دهنده ی فقر مردم زمانه اش، ظلم فرمانروایان و درد اجتماعی است.
2- آناقلیچ مأتأجی (متولد 1240 ه ق، 1824 میلادی)
مأتأجی/ محتاجی، در روستای کوشی، اطراف عشق آباد متولد شد و به سبب فقر مادی به مأتأجی شهرت یافت. اشعار او به زبان حالّی بخشی (خواننده و نوازنده ی خلقی) در بین مردم به شهرت رسید.
مأتأجی از آثاری چون: کور اوغلی، شاه صنم و غریب و ... الهام گرفته است. شعر ماتاجی بیانگر روح پهلوانی و وطن دوستی اوست. در عاشقانه های او، تاثیر نظامی، شاعر بلند آوازه ی ایران، آشکار است.
ماتاجی در سال 1884 به جوار حق رفت. یعنس سه سال بعد از کشتار فجیع مردم گوگ تپه به دست روس ها. شاعر، متألم و متأثر از این کشتار، تحت عنوان قالدیم ویران دنیاده/ در این دنیای ویران، تنها ماندم، چنین سروده است:
یاشیل باشلی یاش گلین، آق اویلر نگیز حیران دور
تایلی چراغیم سوندی، قالدیم ویران دنیاده
* ای عروس های سبز پوش! آشفته شد خانه ی سفیدتان
چراغ زندگی من نیز خاموش، در این دنیای ویران، تنها مانده ام.
ماتاجی در اشعار خود از داستان های عامیانه، ضرب المثل ها و روایات ترکمنی بهره ی فراوان برده است. وی در وصف زن و بیان مقامات اخلاقی و آداب مهمان دوستی نیز، تواناست.
فرزندی ادیب به نام ملادردی یادگار اوست.
قورثاقچه
وسیله ایست برای تزیین جلیقه ی کودکان که ترکمن ها قورثاقچه می گوین؛ مخصوص ترکمن های تکه و متعلق به نیمه دوم قرن 19. مجموعه ای است از طلا و نقره با نگین های قرمز. ریشه ی افشان این وسیله نیز مزین است به زنگوله های نقره ای که در هنگام بازی کودکان، آهنگ دلنشین ایجاد می کند و یادآور آواز غازها هنگام پرواز است.
چنگه
وسیله ایست تزیینی که به جامه ی زنان تکه قلاب می شود. متعلق به قرن 19 میلادی. مجمو عه ایست از طلا و نقره با نگین های قرمز، مرکب از دو بخش:
الف- بخش اصلی: که به شکل لوزی است.
ب- بخش افشان: که به صورت زنجیری از انتهای لوزی، آویزان است و در انتهای زنجیره های افشان آن نیز، زنگوله هایی از جنس نقره وجود دارد که از عوامل تولید آهنگ در هنگام راه رفتن است.
دوغاکومیش / نظر بند کودکان
دوغاکومیش نوعی قوطی از جنس طلا و نقره است که در داخل آن، دعای پیش گیری از چشم زخم می گذارند و با نخی از پیراهن کودکان یا از آستانه ی خانه می آویزند تا نظر بد نگیرد.
بزبند
زیوری است مدور و به شکل گل یقه که در میان آن، مهره ای رنگین قرار دارد و معمولا در بالای شانه های جامه ی کودکان یا بر بازوی او نصب می شود.
آچار باق
گردن بندی است از جنس نقره که بر روی سینه نصب می شود و نیز گلی در میان دارد. همه ی این قطعات با زنجیری از طلا و نقره به هم پیوند خورده اند.
اوزوق
همان النگو در نزد فارس هاست.
آق یای
وسیله ایست که از جنس نقره که در پشت جامه پسر بچه ها نصب می شود و به شکل کمان است.
قزل خوزا
قوطی زرینی است که با نخی به گردن آویخته می شود.
مونجق / منجوق
گردن بندی است که زنان و دوشیزگان، از گردن می آویختند تا روی سینه را زینت بدهد.
دوره ی تجدید حیات ادبی یا دوران مختومقلی
از قرن 10 ه ق/ 16 میلادی به بعد ادبیات شفاهی از نظر مضمون و محتوا غنی تر شد و آثار ارزشمندی چون (عاشق غریب – کوراغلی) با محتوای عشق و محبت و صداقت و قهرمانی به وجود آمد آن چنان که ادبیات کلاسیک را نیز به شدت تحت تاثیر خود قرار داد.
حماسه ی کوراوغلی در قرن 11 ه ق / 17 میلادی به نظم و نثر کشیده شد، یکی از شاخص ترین و زیباترین ادبیات شفاهی خلقی است که ترک و ترکمن و همه ی مردم آسیای میانه و آسیای صغیر آن را از آن خود می دانند.
آلکساندرا خودزکو، کوراوغلی را ترکمنی از طایفه ی تکه می داند و فاروق سومر او را یک ترک اهل آناطولی معرفی می کند. ثروتمندان او را راهزن می دانستند و مردم فقیر او را یاور خود.
آن چه مسلم است و انکارناپذیر – کوراوغلی اهل هر کجا که باشد – یک قهرمان خلقی است و بازگو کننده ی دلاوری ها، هیجانات، اضطراب ها و احساسات قهرمانان و خلق های محروم جامعه.
به طور کلی زبان ادبی ترکمن تا قرن 10 ه ق لهجه ی ادبیات جغتایی بود اما با ظهور نامورانی چون دولت محمد آزادی، نورمحمد عندلیبی، مختومقلی فراغی، محمد بایرام خان، برخوردار ترکمن، ذلیلی، ملانفس، محمد ولی کمینه، مأتأجی، مسکن قلیچ، شیدایی و ... لهجه ی جدید ترکمن شکل گرفت و آثار ارزشمندی در زمینه ی شعر و داستان به وجود آمد. اینک چند تن از ناموران و آثار آن ها را به ترتیب تاریخ زندگانی معرفی می کنم:
1- محمد بایرام خان (قرن 10 ه ق)
محمد بایرام خان ابتدا در خدمت شاه اسماعیل صفوی بود و بعد در هند به خدمت « بابر، نواده ی پنجم تیمور گورکان » در آمد و در تاسیس دولت گورکانی یا امپراطوری مغول در هند نقش اساسی داشت.
محمد بایرام خان اشعاری به فارسی و ترکی دارد که نخستین بار تحت عنوان منتخبات در عشق آباد به چاپ رسید.
2- برخوردار ترکمن (قرن 12 ه ق)
برخوردار ترکمن اگر چه به فارسی می نوشت اما نوشته های او رنگ و بوی ترکمنی داشت. کتاب های (مخمل آرا، محبوب القلوب، رعنا و زیبا) از آثار اوست. کتاب محبوب القلوب او تحت عنوان (شمس و قهقهه) در کتابخانه ی مجلس شورای اسلامی موجود است.
3- دولت محمد آزادی (1174- 1112 ه ق)
دولت محمد متخلص به آزادی فرزند مختوم قلی یوناچی بود و به علت تقارن زمان تولدش با زمان پیری پدر، به «قرّی ملا» شهرت یافت، اشعار او دارای شعور و احساسات ملی است. وی مبلّغ اتحاد ترکمن و برقراری عدالت و آزادی بود. از آثار او:
1- منظومه ی بهشت نامه: که بیشتر در مسائل مذهبی است.
2- وعظ آزادی: این کتاب در پند و اندرز و مسائل مختلف جامعه نظیر لزوم توجه به علم و دانش و دستگیری از فقراست.
3- حکایت جابر و انصار
4- مناجات نامه
5- اشعاری چند در قالب غزل، قصیده و رباعی
4- نورمحمد عندلیبی (قرن 12 ه ق)
عندلیبی در اشعار خود از فولکور استفاده می کرد و در عین حال از موضوع های عشقی و کلاسیک غافل نبود. وی آثار خود را به شکل داستان و به نظم و نثر نوشته است.
5- مختوم قلی فراغی (1205- 1146 ه ق)
مختوم قلی فرزند دولت محمد آزادی است. وی را بنیاد گذار ادبیات نوین ترکمن می دانند. مختومقلی در بخارا و خیوه درس خواند، زبان های فارسی، عربی و ترکی را به خوبی می دانست، صوفی مسلک و در عین حال رئالیست بود. مختوم قلی طرفدار وحدت ترکمن ها بود و در شعر ترکمنی، شعر ملی/ قوشغی را وارد کرد.
اشعار فراغی چنان بر زبان، توسط طبقات مختلف مردم مسلمان ترکمن شایع و منتشر گشت که اگر ادعا شود در سرزمین ترکستان اکثر مردم کم و بیش ابیاتی از آن را به خاطر دارند، زیاد اغراق نخواهد بود. شهرت مختومقلی محدود به ترکمن ها و ترکستان نشد. در افغانستان نام مختومقلی یاد آور مفاهیم معنوی – حماسی آمیخته با مبانی دینی بود. گذشته از ترکمن ها، در بین اقوام کرد ، فارس و ترک همجوار با مناطق ترکمن نشین ابیات نغز او حکم ضرب المثل پیدا کرده بود.
تعدادی از فضلا و ادبای ترکمن و غیر ترکمن بر این اتفاق نظر دارند که اشعار مختومقلی در اصل حدود 700 بیت بوده ولی هم اکنون فقط 200 بیت از آن به یادگار باقی مانده است. در جمهوری ترکمنستان در آرشیو مرکز اسناد مختومقلی نسخه های خطی دیوان مختومقلی نگهداری می شود. پاره ای از این آثار ناظر بر تفسیر ابیات فراغی و نقل روایات آن بوده و بخش دیگر به تحلیل مواضع فکری و عقیدتی شاعر پرداخته است. لازم به ذکر است که دیوان مختومقلی فراغی هم اکنون به چند زبان زنده ی دنیا مثل انگلیسی، روسی، فارسی و ... ترجمه و چاپ شده است.
چکه لیق
آویزه ای است که به موازات شقیق ها از کلاه دختران (بوروک) آویخته می شود و مخصوص طایفه ی چودور است (قرن19). مجموعه ایست طلاکاری – نقره ای با نگین های قرمز از جنس عقیق. این وسیله مرکب از دو بخش است:
الف- بخش اصلی: که از جنس طلا و شبیه به انسان طراحی شده است با نگین هایی به رنگ قرمز از جنس عیقی.
ب: بخش پولک های زنجیره ای: که در انتهای زنجیرها، زنگوله هایی از جنس نقره دیده می شود. این بخش و زنگوله های آن، از عوامل ایجاد موسیقی هنگام راه رفتن است.
در تصویر زیر دو قطعه سمت چپ و راست چکه لیق می باشد. و قطعه وسط و پایینی گل یقه است که در بالا توضیح داده شد و دو قطعه بالایی قولاق حلقه می باشد که بعدا به شرح آن خواهیم پرداخت.
قنجیق
از این وسیله ی تزیینی به عنوان گل یقه استفاده می شد (قرن 20) و مرکب از سه بخش اصلی:
بخش اول: به شکل مربع که دو قطر آن، مفتولی از جنس طلا و مرصع به نگین های قرمز از جنس عقیق است.
بخش دوم: صفحه ایست از جنس طلا به شکل عدد که به دو ضلع پایینی بخش اول، وصل شده است، با 5 عدد نگین قرمز.
بخش سوم: زنگوله هایی از جنس طلا که با کمک زنجیره ی کوتاه به انتهای بخش دوم، وصل شده اند، خاصیت زنگوله ها تولید آهنگ نرم و ملایم در هنگام راه رفت است.
قولاق حلقه
گوشواری ایست مربوط به اوایل قرن 20، مخصوص زنان یموت، مجموعه ایست از طلا و نقره با نگین های قرمز.
قولاق حلقه انواعی دارد:
الف: آی لی حلقه: گوشواره ایست مدور با نقش هلال ماه و ستاره در درون آن با زمینه ای صاف.
ب- تؤمار چاقلی حلقه: گوشواره ای است با سطح برجسته.
ج- تؤرلی حلقه: شبیه نوع الف است؛ بدون زائده های اطراف آن.
در تصویر قبلی نمونه ای از آن را دیدید.
بوکاو
وسیله ای ست برای تزیین روی سینه، مخصوص زنان تکه، مجموعه ای از طلا و نقره، مرصع به نگین های سرخ با آویزه هایی از جنس نقره که در انتهای هر یک از آویزهای زنجیره ای زنگوله هایی نیز دیده می شود که از عوامل ایجاد آهنگ در هنگام راه رفتن است.
اگمه
وسیله ای است برای تزیین کلاه دختران، مخصوص ترکمن های تکه، متعلق به قرن 19 میلادی.
این وسیله مجموعه ایست از طلا ونقره با 20 نگین قرمز در متنو 14 نگین در حاشیه.
زبان و ادبیات ترکمن قسمت دوم (1 نظر)
زبان و ادبیات ترکمن (قسمت اول) (1 نظر)
زیورآلات زنان و دختران ترکمن 3 (2 نظر)
زیور آلات ترکمن (1 نظر)
فرهنگ ترکمن یا برهنگی ترکمن (مراسم عروسی) (7 نظر)
فرهنگ ترکمن یا برهنگی ترکمن (زبان ترکمنی) (0 نظر)
گذری به تاریخ ترکمنصحرا (قسمت پایانی) (2 نظر)
گذری به تاریخ ترکمنصحرا (قسمت سوم) (0 نظر)
گذری به تاریخ ترکمنصحرا (قسمت دوم) (0 نظر)
گذری به تاریخ ترکمنصحرا (قسمت اول) (2 نظر)
گروه باسمه – نمد (0 نظر)
گروه قاقمه (1 نظر)
گروه چت مه (0 نظر)
فرشینه های ترکمن (3 نظر)
نان های روغنی (1 نظر)
نان های تنوری (0 نظر)
شخصیت های مذهبی در بین ترکمن ها (0 نظر)
آشیق اویین (4 نظر)
یارالیم (0 نظر)
لاله (1 نظر)
بولامه (0 نظر)
مراسم تولد (0 نظر)
مراحل برپایی اُی و اجزای آن (4 نظر)
مسکن ترکمن ها (0 نظر)
مقام های معروف موسیقی ترکمن (1 نظر)
بخشی (0 نظر)
گذری کوتاه بر زندگی مختومقلی فراغی (1 نظر)
زیارتگاه آق امام (0 نظر)
زیارتگاه یحیی بن زید (ع) (0 نظر)
چکدرمه (2 نظر)
آداب غذاخوردن (0 نظر)
وسایل خانگی فلزی (0 نظر)
آی گرک گؤن گرک (2 نظر)
مراسم ختنه (2 نظر)
پوشاک زنان ترکمن (3 نظر)
زیورآلات زنان و دختران ترکمن ۲ (3 نظر)
فرهنگ ترکمن یا برهنگی ترکمن؟!!! (93 نظر)
زیورآلات زنان و دختران ترکمن (4 نظر)
زبان ترکمنی یا فارسی، کدام یک؟! (6 نظر)
