در حدود سال 964 هجری قمری ( حدود 450 سال پیش) شاه طهماسب اول صفوی دستور داد قلعه یا دژ مبارک آباد را در جایگاه فعلی آق قلا احداث کنند. دیوارهای این دژ نظامی در شمال حدود 20 کیلومتر، غرب 2 کیلومتر، شرق 1.6 کیلومتر، و مساحت آن نیز حدود 3.5 کیلومتر مربع میگشت.
این قلعه پس از شاه طهماسب ویران شد ولی به دستور شاه عباس تعمیر و مجددا ساخته شد. اما نام آق قلا یا آق قلعه احتمالا بعدها یا با اسکان قاجارهای ترک در آنجا برای مبارک آباد انتخاب گردید یا به واسطهی ترکمنهایی که بعد از قاجارها در آن ساکن شدند.
مهمترین اتفاقات در آق قلا( مبارک آباد) بعد از شاه عباس، در عهد فتحعلیخان قاجار و پس از وی در عهد پسرش محمد حسن خان و نوهاش آقامحمدخان قاجار(بنیانگذار سلسله قاجار) به وقوع پیوست. آنها در پی هر مشکل و شکست به شمال و حوالی آق قلا و به میان ترکمن ها پناه می آوردند و اتفاقا از همین منطقه نیز اقدام به بسیج قوا و تهیه تجهیزات می نمودند.
فتحعلی خان نیز در اوایل جوانی مدتی در آق قلا زیست. از همین مکان بود که فتحعلی خان قاجار توانست با فتح استرآباد، مازندران و چند مکان دیگر شهرت و آوازه کسب کند، طوری که در زمان حملهی افغانها به پایتخت ایران یعنی اصفهان در زمان شاه سلطان حسین صفوی، وی به عنوان سرداری بزرگ در شمال مخصوصا در استرآباد مطرح شده و بر سر زبانها در پایتخت وحشت زده افتاده بود. به همین جهت طهماسب سوم ( ولیعهد ) پس از گریز از اصفهان در زمان محاصره افغان ها به مازندران و سپس استرآباد آمد تا از قدرت و شوکت فتحعلی خان بهره مند گردد. اتفاقا فتحعلی وی را به آق قلا هم برد. این سفر احتمالا به خاطر تماس با تراکمه حوالی آق قلا و مدد جستن از سوارههای مسلح آنان در برابر افاغنه متجاوز بود. پس از قتل فتحعلی خان، پسرش یعنی محمدحسنخان قاجار(پدر آقامحمدخان) در ترکمن صحرا و حوالی آق قلا با حمایت ترکمن ها سالها دست به مقابله و مقاومت در برابر سپاهیان و سرداران نادرشاه افشار و قشون زندیه زد. واتسن محل اولیه قدرت یابی محمدحسن خان را آق قلا دانسته.
پس از محمد حسن خان، پسرش آقا محمد خان نیز در اوایل قدرت یابی در استرآباد، نیم نگاهی بر ترکمنهای این نواحی می افکند و هر از چند گاهی، پس از ناکامی به میان ترکمنها پناه می برد. اما بعدها حدود دو دهه پس از آن در اوج قدرتش حوادثی رخ داد که مجبور گشت به سرکوب ترکمنها یا همان حامیان گذشته خود بپردازد.
منبع: کتاب "تاریخچه چهار شهر ترکمن نشین" ، نویسنده:اسد... معطوفی
عکس بقایای دیوارهای آق قلا
ضلع جنوبی قلعه
ضلع غربی قلعه
